Dik, dun, verhoogd of juist heel rood
Littekens zijn er in allerlei soorten en maten en ontstaan als een reactie van de huid op een beschadiging. Denk aan een (snij)wondje, een brandwond of een overblijfsel van een operatie. Sommige littekens genezen uit zichzelf en leiden niet tot klachten, maar ze kunnen ook dieper in de huid gaan liggen (hypotrofie) of juist er bovenop (hypertrofie). In een enkel geval wil een litteken zelfs buiten zijn grenzen woekeren. Dit noemen we keloïd.
Littekens kunnen leiden tot lichamelijke beperkingen en zorgen soms voor emotionele en psychosociale problemen. Denk hierbij aan gevoelens van schaamte, angst, een minderwaardigheidscomplex en zelfs depressie. Dit kan een grote invloed hebben op de kwaliteit van leven.
Soorten littekens
Acne littekens
Wanneer littekens ontstaan na een acne traject noemen we deze acne littekens. Ze zien eruit als (rode) vlekjes (post-inflammatoire hyperpigmentaties), putjes (icepick), gaatjes (boxed) of onregelmatige deukjes (rolling) in de huid. Uit onderzoek is gebleken dat acnelittekens voornamelijk ontstaan wanneer er sprake is geweest van een (forse) ontsteking. Daarnaast zorgt het verkeerd uitknijpen en/of krabben vaak ook voor littekens.
Atrofische littekens
Een litteken wat verzonken is in de huid noemen we een atrofisch litteken. Door een te kort aan weefsel ligt ze dieper in de huid, waardoor de huid dunner oogt. Een atrofisch litteken wijst op een verminderde aanmaak van bindweefsel tijdens het genezingsproces. We zien deze littekens vaak na acne of bijvoorbeeld waterpokken.
Hypertrofische littekens
Een verdikt of verheven litteken noemen we een hypertrofisch litteken. Hierbij is er een overschot aan weefsel aanwezig, waardoor het litteken op de huid komt te liggen. Een verhoogde aanmaak van bindweefsel, tijdens het genezingsproces, is hiervan de oorzaak. Het litteken kan pijn doen of jeuken en is meestal rood van kleur. Vaak zien we deze littekens na een operatie.
Normaal litteken
Onder een normaal litteken verstaan we een litteken dat weinig problemen of klachten geeft. Iedereen heeft er wel één of meerdere. Toch kan zo’n litteken als cosmetisch storend ervaren worden.
Striae
Paarsrode en/of witte strepen parallel aan elkaar lopend en dieper gelegen in de huid noemen we striae. De oorzaak is het, in korte tijd, plaatselijk veel oprekken van de huid. Hierbij scheurt het onderhuidse bindweefsel. Meestal zien we dit na een zwangerschap, tijdens een groeispurt in de pubertijd, bij overgewicht of na extreem trainen bij bijvoorbeeld bodybuilding. Striae geeft geen gezondheidsklachten, maar is met name cosmetisch storend en/of belastend.
Automutilatielittekens
Een vreemde eend in de bijt in de littekenfamilie. Deze littekens ontstaan wanneer iemand zichzelf opzettelijk beschadigingen toebrengt. Een psychische aandoening ligt hieraan ten grondslag en behoeft dan ook aandacht. Nadat iemand het traject van zelfbeschadiging heeft overwonnen blijven de littekens achter. Deze zorgen vaak voor schaamtegevoelens en daarbij psychisch leed.
Bij een oppervlakkige huidbeschadiging ontstaat er na verloop van tijd vaak een litteken dat niet pijnlijk is en een lichte kleur heeft. Het lichaam reageert soms afwijkend op een beschadiging van de huid. Dat kan leiden tot klachten zoals pijn, jeuk of verkleving. Wanneer het lichaam te veel collageenweefsel aanmaakt, ontstaat er een verheven, hypertrofisch, litteken. Een hypotrofisch litteken ontstaat daarentegen door een diepere wond of operatie en is verkleefd aan de onderliggende huidlagen. Zowel hypertrofische als hypotrofische littekens leveren elk hun eigen klachten op. We zetten hieronder de meest voorkomende littekens met bijbehorende klachten voor je op een rijtje.
Littekens komen op het gehele lichaam voor, maar iedere locatie leidt tot andere klachten. (Operatieve) littekens gelokaliseerd op gewrichten of bewegende onderdelen leveren vaak een beperking van de bewegingsvrijheid op. Klachten over cosmetisch storende littekens zijn meer van emotionele en psychosociale aard.
De klachten over een litteken beperken zich niet tot het gebied van de (operatie)wond. Door de collageenvorming vertakt een litteken zich soms naar onderliggende structuren. Denk hierbij aan onderhuids bindweefsel of botten. Dit leidt tot klachten rondom de oorspronkelijke wond, die van buitenaf niet zichtbaar zijn.
Naast de psychosociale, emotionele en fysieke klachten die littekens met zich meebrengen, kunnen ze ook bijvoorbeeld de lymfeafvoer belemmeren. We spreken dan van een obstructie van het lymfatisch stelsel, met oedeem tot gevolg.