Oedeem
Een vermoeid, zwaar gevoel en zelfs een zichtbare verdikking van het lichaam. Oedeem, een vochtophoping na, bijvoorbeeld, een operatie, bestraling, infectie, bacterie of een kneuzing. De gemene deler is hierbij een tijdelijk of chronisch defect van het lymfesysteem wat resulteert in het onvoldoende afvoeren van overtollig weefselvocht, de lymfe.
De klachten van oedeem kun je op het gehele lichaam ervaren, zelfs buiten het gebied waar het trauma heeft plaatsgevonden. Een zwaar, vermoeid en soms zelfs beurs gevoel is, naast een lokale verdikking, kenmerkend voor oedeem. Daar oedeem ontstaat na een diversiteit aan trauma’s, bestaan er ook verschillende varianten van oedeem, we zetten ze voor je op een rijtje.
Veneus oedeem
In de meeste gevallen is veneus oedeem een gevolg van chronisch veneuze insufficiëntie (CVI). CVI komt veel voor en zien we op latere leeftijd. Bij veneus oedeem is er sprake van een verslechterde terugvoer van het bloed uit de benen richting het hart. In de aderen zitten kleppen, welke ervoor zorgen dat het bloed niet terug kan stromen onder invloed van de zwaartekracht. Als er sprake is van CVI sluiten deze kleppen niet meer optimaal. Hierdoor heeft het bloed moeite om terug naar het hart te stromen en neemt de druk in de aderen en haarvaten toe. Als gevolg hiervan zetten de aderen uit, wat leidt tot een vochtophoping, veneus oedeem.
Bij veneus oedeem zijn de benen en vooral de enkels gezwollen. Net als bij lymfoedeem uiten de klachten zich als een zwaar-, pijnlijk- en vermoeid gevoel in de benen. Daarnaast geeft het oedeem klachten van branderigheid, krampachtige pijn en stijfheid, dit noemen we restless legs.
Veneus oedeem vaak te herkennen aan een verandering in het huidbeeld. Veelal zien we, door de toenemende druk en het uitzetten van de aderen, spataderen. Tevens kunnen er bruine of witte verkleuringen zichtbaar worden, wondjes ontstaan en/of kan er eczeem ontstaan. Veneus oedeem komt regelmatig voor in combinatie met lymfoedeem.
Lymfoedeem
Het lymfesysteem is verantwoordelijk voor de afvoer van weefselvocht, wanneer er een belemmering optreedt in dit systeem, ontstaat er een vochtophoping, deze noemen we lymfoedeem. Deze zwelling bevindt zich in de huid en onderliggende weefsels. Er zijn verschillende vormen van lymfoedeem, allen afhankelijk van hun ontstaanswijze. Zo ontstaat primair lymfoedeem ten gevolge van een aangeboren defect in het lymfesysteem, terwijl secundair lymfoedeem ontstaat na schade aan het lymfesysteem. Een operatie, wondroos of bijvoorbeeld bestraling zijn in dit geval de oorzaak. Tevens kan secundair lymfoedeem ontstaan bij vergevorderde stadia van lipoedeem en veneus oedeem.
Lymfoedeem komt voor in het gehele lichaam, afhankelijk van de plaats van het defect. Veel voorkomend zien wij lymfoedeem in de benen, armen en borst. Lymfoedeem geeft klachten als een zwaar-, pijnlijk- en vermoeid gevoel. Tevens veroorzaakt de zwelling vaak een zeurende of stekende pijn. Ook ervaar je in sommige gevallen klachten van branderigheid, krampachtige pijn en stijfheid. Naast deze klachten neemt de omvang van het aangedane lichaamsdeel in veel gevallen toe. Door de toegenomen druk kan de huid erg glimmen en strak staan of juist erg droog worden en veel schilferen. Wanneer het lymfoedeem langere tijd aanwezig is, ontstaat er fibrose, dat wil zeggen dat het vocht verhard. Waar de huid eerst indrukbaar was, is dit nu niet meer mogelijk.
Lipoedeem
De benaming lipoedeem is eigenlijk onjuist. Lipoedeem is in eerste instantie een chronische aandoening waarbij een verstoring in de aanmaak van het vetweefsel en de verdeling hiervan resulteert in een symmetrische verdeling van plaatselijke vetophopingen. Deze vind je met name op de heupen, bovenbenen en knieën. In vorderende stadia doen ook enkels, en armen mee. De handen en voeten zijn altijd uitgesloten van de aandoening en vertonen geen verdikking. De vetophopingen zijn ongevoelig voor gewichtsafname en/ of sporten wat resulteert in een ongelijke verdeling van het lichaam. Lipoedeem treft voornamelijk vrouwen en uit zich rondom hormoonschommelingen, bijvoorbeeld de puberteit, zwangerschap of overgang. Uiteindelijk kan lipoedeem leiden tot een defect aan het lymfesysteem, we spreken dan van lipoedeem met een lymfatisch component.
De eerste symptomen van lipoedeem zijn de onevenredig zware benen, heupen, billen en/of armen waarbij gewichtsafname nauwelijks effect heeft. Er is een meetbaar en soms duidelijk zichtbaar verschil in postuur van het boven- en onderlichaam. In het begin is het weefsel nog zacht en is er een minimale figuurverandering op te merken. Wanneer het lipoedeem vordert zal zichtbaar worden dat het overtollige vetweefsel abrupt stopt bij de knieën of ellenboog. In latere stadia kan het weefsel walnootachtig ogen.
Bij lipoedeem kunnen de volgende klachten voordoen:
- Een zwaar, drukkend gevoel
- Pijn eventueel gepaard met zwelling
- Cellulitis (sinaasappelhuid)
- Snel blauwe plekken
- Aanraakgevoelig
- Vochtophoping (lymfoedeem)
- Schuring tussen de benen
- Smetplekken (bij gevorderde stadia)
- Vermoeidheid
- Beperking in mobiliteit
- Gewrichtsproblemen (met name knie- en enkelgewricht)
Deze klachten zijn van invloed op het dagelijkse functioneren en leiden mogelijk tot maatschappelijke isolatie, psychosociale klachten en obesitas.